Ljudskost na kušnji

Talijanski filmaš Paolo Genovese međunarodnu je afirmaciju stekao 2016. nagrađivanom humornom dramom Potpuni stranci, pričom o sedmero prijatelja koji jedne večeri odluče međusobno si pokazati sve SMS-poruke i telefonske pozive, što će poremetiti njihove odnose i inicirati otkrivanje mnogih tajni.

Genovese je scenarist i redatelj s približno dvadesetogodišnjom karijerom, dijelom u formi kratkog metra i u televizijskom mediju, autor koji, koliko se može prosuditi na temelju spomenutoga filma i recentne psihološke egzistencijalne drame Pazi što želiš, preferira poigravanje narativnim i izvedbenim filmskim formama, u tom smislu visokim konceptom, koji ne preza od formalno komornih storija što ipak uspješno prevladavaju i nadilaze tu komornost, te koji voli priče koje se na prvi pogled čine vrlo nepogodnima za ekranizacije.

Film je nominiran za najcjenjeniju talijansku filmsku nagradu David di Donatello u šest kategorija

Genovese u autorskom smislu baštini utjecaje s jedne strane Woodyja Allena, kroz elaboriranje intimnih drama likova, njihovih karaktera i dijaloga, a s druge – konkretno u Potpunim strancima –Yasmine Reza, prema čijoj je tematski srodnoj komornoj drami Bog masakra Roman Polanski snimio film Bračne svađe, a s treće kroz kombinaciju visokog koncepta s filmom tajne i njezinim postupnim uslojavanjem i otkrivanjem uz suspens i elemente trilera s ranijim ostvarenjima M. Night Shyamalana. Genovese je 2015. režirao i komediju Jeste li bili na Mjesecu?, djelo koje odstupa od opisanih formi i sižea te koje je kakvoćom osjetno inferiornije dvama svježijim naslovima.

Film Pazi što želiš, među ostalim, nominiran za najcjenjeniju talijansku filmsku nagradu David di Donatello u šest kategorija, temeljen je na internetskoj seriji The Booth at the End autora Christophera Kubasika, nizanki od svega deset epizoda koje su premijerno prikazivane u dvije sezone tijekom 2011. i 2012.

Točnije, film gotovo u potpunosti preuzima likove i njihove priče odnosno drame iz prve i znatno uspjelije sezone serije, pri čemu su zamjetne razlike u nekim manje ili više bitnim detaljima vezanima uz likove i njihove intimne i(li) obiteljske drame, kao i njihove interakcije s protagonistom. Njega, zagonetnoga sredovječnog muškarca koji sjedi za određenim stolom u restoranu (u prvoj sezoni serije tipični američki diner pored autoceste), odnosno u filmu u kafiću The Place, što je i izvorni naslov filma, u seriji tumači pouzdani američki karakterni glumac Xander Berkeley, a u njezinoj filmskoj prilagodbi uvjerljiviji, sugestivniji i enigmatičniji Valerio Mastandrea, znan upravo iz Potpunih stranaca.

Protagonist je svojevrsna kombinacija anđela i sotone, smiren, u seriji pomalo ciničan, a u obama slučajevima prividno nezainteresiran za sudbine svojih klijenata, ljudi različitih životnih dobi i obiteljsko-socijalnih zaleđa kojima on ispunjava želje. No ispunjava ih tako da im zadaje teške, a često i neizvedive zadatke kojima na kušnju stavlja njihove osjećaje, volje, čvrstine karaktera, njihov humanizam i altruizam, njihove moralnosti te osjećaje časti i samopoštovanja. Oni se međusobno ne poznaju i površno se susreću kraj njegova stola, a protagonist iskušava i njihovu privrženost ciljevima koje žele postići te ljudima za čije se sretnije živote i sudbine pokušavaju izboriti, poput smrtno bolesna sina jednog čovjeka, Alzheimerovom bolešću pogođena supruga starije žene, odnosa mladog lopova i njegova oca policajca, mlade časne sestre koja više ne čuje Božji glas, a želi ga opet čuti... Pritom s vremenom postaje jasno da protagonist sve njih upleće u mrežu odnosa i uzajamne uvjetovanosti, jer se zadaci nekih od njih međusobno isključuju, a drugih pak nadopunjuju.

Paolo Genovese je i suscenarist filma, u paru s Isabellom Aguilar, a oni vrlo vješto dramaturški, narativno, režijski i izvedbeno oblikuju filmsku priču koja se odigrava na samo jednoj lokaciji, u interijeru kafića i pred ulazom u njega, i koja se sva svodi na seriju dijaloga. Ti su razgovori vrlo zanimljivi i intrigantni, cjelina funkcionira kao karakterna i psihološka studija podjednako protagonistovih klijenata kao i njega sama, konkretno kroz interakcije sa sugovornicima te kroz odnos s atraktivnom konobaricom koja mu se pokušava približiti i proniknuti u njegov intimni svijet. Serija dijaloga oblikovana je planovima i kontraplanovima, širim rakursima i vizualnim opisivanjem dijela interijera kafića te dominantno totalima s prikazima prostora pred ulazom. Glumci su redom vrlo raspoloženi i sugestivni, film je dramaturški ispeglan i zaokružen, ni u jednom trenutku nije dosadan ili zamoran – naprotiv, s usložnjavanjem mreže likova i njihovih odnosa javljaju se i elementi trilera, makar je fokus na intimnim i obiteljskim dramama te na psihološkim stanjima i mijenama likova.