Velikan eksperimentalizma

Velikan eksperimentalizma

Autor i osnivač umjetničke udruge FAVIT (film — audiovizualna istraživanja-televizija), 1971. sa suradnicima ostvaruje niz multimedijalnih radova, uglavnom multivizija (multimonitorskih video-, filmskih i slajd-projekcija), kojima istražuje sve strukture vizualnih medija — od filma do televizije, otvarajući nove horizonte na planu vizualnih komunikacija

Vladimir Petek, veliko ime eksperimentalnog filma, filmom se vizionarski i strastveno bavio od 1957, realiziravši oko 130 filmova. Od najranije se dobi bavio fotografijom, te iskustvo fotografske tehnologije poslije rabio u filmu; s vremenom napustivši fotografiju kao kreativno sredstvo izražavanja, odnosno koristeći se njome isključivo kao dokumentacijom u filmovima ili projektima. Izvanredno je studirao na Akademiji za kazalište, film i televiziju u Zagrebu te 1964. stekao zvanje majstora filma. Tehnološki orijentiran, jedan je od utemeljitelja grupe eksperimentalista u Zagrebu, sklon konceptualnim istraživanjima i novinama. Autor i osnivač umjetničke udruge FAVIT (film — audiovizualna istraživanja-televizija), 1971. sa suradnicima ostvaruje niz multimedijalnih radova, uglavnom multivizija (multimonitorskih video-, filmskih i slajd-projekcija), kojima istražuje sve strukture vizualnih medija — od filma do televizije, otvarajući nove horizonte na planu vizualnih komunikacija. (Prva projekcija grupe održana je neposredno prije Pulskog festivala na prostoru ispred Zlatnih vrata.) Kao materijal koji tumači trend nastajanja takve multimedijalne grupacije, kojoj je glavno ishodište film, Petek je napisao tekst Nove forme udruživanja i rada. FAVIT-u je prethodila Zagrebačka autorska grupa Camera, koju je osnovao 1965, baš kao i Filmski autorski studio — Zagreb (FAS), čiji je bio suosnivač. Eksperimentalni filmovi koje je realizirao u razdoblju između 1960. i 1962. poslužili su kao osnova za pokretanje diskusija Antifilm i mi, a potom i festivala eksperimentalnog filma GEFF-a (Genre Film Festival).

Filmovi od restova

Prve filmove Petek je, zbog nedostatka vrpce za snimanje, radio od tuđih restova (Nikad više, Ograda i refleksi, Dirke) te je već u odbačenu materijalu pronalazio mogućnosti dalje realizacije. Tako su nastale i njegove nekonvencionalne intervencije u montaži ili unutar kadra, docrtavanjem rukom ili pri sinkronizaciji tonskoga dijela. Tad je otkrio i takozvani lutajući kadar te nastaju filmovi repetativna usredotočenja na taj lajtmotiv (Sybil, Pastelno mračno, Sretanje). Sklonost raznim tipovima filmskih kolaža također je vidljiva u filmu Sretanje (ali i u mnogim drugima), gdje Petek nekoliko formata sublimira u jednu vizualnu cjelinu, svakojako obrađujući raspoloživu građu — režući traku, perforirajući, doljepljujući, režući film u svim smjerovima ili stvarajući vijugavi kolaž (Jedna ruka — 30 mačeva). Posebno su važni njegovi filmovi iz ranije faze, u kojima je izravno ucrtavao na filmsku traku (Trio, Srna No. 1, Srna No. 2). Naime, poznavajući svojstva boja, Petek bi najprije animirao određenu sekvencu, nakon čega bi je kadar po kadar oplemenjivao pozadinom u raznim nijansama. Bila je to jedna od prvih inovacija koje je primijenio u realizaciji filma, a među najvažnijim su njegovim projektima i Favit novine (novine na filmskoj vrpci, iz 1972), Roto ekran (rotacija velikog ekrana daljinskim putem, iz 1973) ili projekt sa Zagrebačkih filmskih dana — ZAGFIDA iz 1974. godine, kao i realizacija prvoga kompjutorskog filma.

Za svoj je rad Petek dobio i brojna priznanja — ukupno 80 nagrada i 120 diploma (primjerice nagrada Narodne tehnike 1986. i Povelja tehničke kulture Hrvatske 1988), a kao nagrađen autor sudjelovao je i realizirao projekte na Natječaju za rad iz oblasti proširenih medija u Beogradu.

Aktivni publicist

Vladimir Petek bavio se i filmskom publicistikom te objavljivao u časopisima »Filmski bilten«, »Telegram«, »Ekran«, »Filmska kultura«, »Sineast«, a bio je i član redakcijskoga kolegija filmskog časopisa »Filmski bilten«, »Sineast«, te »Zagrebački filmski dani ’74«, odnosno švicarske revije za film i televiziju »Revue du cinema tv international«. Član Upravnih odbora Kinokluba Zagreb i Kinosaveza Hrvatske, dvaput sudjelovao na Biennalu mladih u Parizu, surađivao s grupama Kugla, Siliton moving art, Tok; odnosno održao paralelne projekcije s autorima novoga filma (New American Cinema) u Rapallu, Jonasom Mekasom u Pesaru i tako dalje. U području kazališta djelovao je s grupom Kugla (Ende oder vende i Rez na nebu), ZKM-om i Slovenskim mladinskim gledališčem, u predstavama Tri sestre (montaža), Emma pokušaji (filmska scenografija, autorski filmovi), Fuštan (scenografija).

Profesionalno je od 1959. djelovao pri Televiziji Zagreb, kao snimatelj, majstor i reporter, te je realizirao pedesetak priloga o filmskim autorima za Filmski program Hrvatske televizije (Fatamorgana i Zvjezdana prašina, u razdoblju između 1999. i 2000).

Život i djelo Vladimira Peteka obuhvaćeni su monografijom Đ orđa Janjatovića: Vladimir Petek, u izdanju Hrvatskog filmskog saveza, Zagreb, 2001.

Pripremila Katarina Marić