Tek donekle poticajno

Ubojstvo po brojevima (Murder by Numbers), red. Barbet Schroeder

Usprkos naslovu koji to sugerira, Ubojstvo po brojevima (Murder by Numbers, 2002) nema nikakve veze s filmovima i poetikom Petera Greenawaya. Tematski, ono se naslanja na Hitchcockov Konopac, odnosno slavni slučaj Leopold — Loeb iz 1920-ih kojim je Hitchcock bio nadahnut. Riječ je o dvojici studenata iz tzv. boljih obitelji koji su ubili svog nedostojnog kolegu kako bi demonstrirali vlastitu osobitost i superiornost spram društva sputana prosječnošću i kršćanskim moralom. Ubojstvo po brojevima, zasnovano na scenariju Tonyja Gaytona, smješta taj slučaj u suvremeni ambijent, a nije čudno da se za realizaciju Gaytonova scenarija, koju je potaknula Sandra Bullock kao izvršna producentica, očito i nadalje tražeći pravu ulogu kojom bi se otrgnula od klišeja slatke cure iz susjedstva, zainteresirao francuski režiser i producent Barbet Schroeder, koji niz godina radi u Hollywoodu. Schroederov opus, naime, ispunjen je filmovima koji tematiziraju rubne i pomaknute likove i pojave, od glasovita dokumentarca Geberal Idi Amin Dada, u kojem je dao portret krvoločna ugandskog diktatora, do Obrata sreće, u kojem se pozabavio istinitim slučajem arogantna aristokrata optužena za pokušaj ženina ubojstva. Najveći hit Schroederova opusa je Oglas donosi smrt, u kojem je pak tematizirao smrtonosan odnos dviju sestara, a pamtimo i film Prije i poslije, gdje se sukobio sa starozavjetnim moralom tematizirajući slučaj dječaka optužena za ubojstvo svoje djevojke. Ubojstvo po brojevima zapravo je svojevrsni zbroj svih tih filmova, ali ne i najsvjetliji trenutak u Schroederovoj karijeri.

Zapamtiti Michaela Pitta

Film paralelno prati dva para protagonista. Na jednoj su strani prisno povezani likovi dvojice inteligentnih srednjoškolaca (Ryan Goslina i sugestivni Michael Pitt, čije ime valja zapamtiti), koji, u potrazi za apsolutnom slobodom, počine filozofski motivirano ubojstvo, na drugoj istražitelji tog ubojstva, traumatizirana i frustrirana detektivka (Sandra Bullock čiji je lik u određenoj mjeri srodan onom Jacka Nicholsona u Pennovoj Zakletvi) i njezin novopečeni staloženi kolega (Ben Chaplin) s kojim se upušta u ljubavni odnos. Prirodni oblik tako postavljene strukture bila bi tzv. triler-drama u kojem bi sva pozornost bila usmjerena podrobnu profiliranju intrigantnih protagonista i njihovih još intrigantijih odnosa. Veći dio filma i odvija se u tom modusu, no Schroeder u njegovoj realizaciji nije najučinkovitiji. Slojevitost odnosa dvojice zapravo izrazito različitih mladića dana je samo u natruhama, dok je lik detektivke posve nepotrebno i vrlo klišeizirano opterećen traumom iz prošlosti koja objašnjava njezino asocijalno ponašanje. S tim u vezi otkriva se neugodna, izrazito konzervativna strana filma. Detektivka je seksualno emancipirana, u odnosu s muškarcima dominantna, što Ubojstvo po brojevima po svemu sudeći drži neprirodnim stanjem i njegove korijene pronalazi u detektivkinoj traumi iz mladosti, sugerirajući pritom da je za tu traumu i sama djelomično odgovorna jer se, premda žena, dakle tzv. slabiji spol, drznula suprotstaviti muškarcu koji joj je uz to bio i muž. S druge strane, konzervativnost filma ogleda se i u sramežljivoj, nedostatno istaknutoj homoseksualnoj motivaciji odnosa dvojice mladića, odnosa u koji kao hoksovski remetilački čimbenik ulazi žena u obliku slatkolike sredjoškolke (Agnes Bruckner), čija je seksualna emancipiranost i inicijativnost kažnjena tako da joj je lik sveden na puku dramaturšku funkciju, pritom od inicijalno inteligentne cure preusmjeren u pravcu dobronamjerne, ali ne osobito bistre plavuše.

Moralizatorska poanta

Konačni udarac dolazi u završnici, kad se ionako ne odveć elaborirana psihološka triler-drama nasilno pretvara u akcijski triler začinjen iskonstruiranim obratom i moralizatorskom poantom. Hitchcock je Konopac morao završiti moralizirajuće, jer to je bio danak vremenu i Hollywoodu, no žalosno je vidjeti da više od pedeset godina poslije u Hollywoodu vrijede ista pravila, a još žalosnije da ih provodi Barbet Schroeder, bivši novovalni kritičar i producent, kasnije družbenik i suradnik Charlesa Bukowskog po čijem je scenariju režirao pamtljivu Barsku mušicu. Da se krivo ne shvati, Ubojstvo po brojevima nije loš film, ali od autora Schroederova pedigrea očekuje se više od tek donekle poticajna uratka koji se u svakoj spornoj prilici podvrgava holivudskom diktatu.

Damir Radić