Narodi evropski i sloboda

Narodi evropski i sloboda

Mi, vjerujući u etične vrijednosti savremene Evrope, znamo, da su pokojna vremena, kada je Karlo Veliki mogao raseliti, iskorijeniti Sase, kada je austro–rusko–pruski apsolutizam upropastio Poljsku, jer danas, barem u Evropi, i najsurovije sile imaju samo dotle pravo postojati, dok su etične, braneći interese više kulture i civilizacije. Veliki kapitalizam postoji samo kao pogodba konkurencije, natjecanja, bez kojega nema velikog napretka. Militarizam postoji po (malo licemjernom) priznanju najmoćnijih njegovih reprezentanata samo kao čuvar evropskog mira i reda. Teorijski internacionalizam socijalista u praksi je svuda — osim kod nas — nacionalističan. Veliki imperijalizmi, malim narodima kobni, nalaze uspjeha samo u barbarstvu evropskih kolonija, dok se ne može predviđati vrijeme, kada će zbog ekonomskih konkurencija, kao što je na pr. sjevero–američka, Evropa malo po malo morati ulaziti u ekonomski savez, koji mora uroditi i savezom političkim. Društvo i politika sve više i više se demokratizuje, i pobjeda demokracije u Evropi bit će spas svih ugnjetenih i poniženih, pa i naš. Austro–ugarsko pitanje može se bez velike svoje štete razviti samo u pravcu najpotpunije narodnosne samouprave, kao savez helvecijskih općina. Na prijelazu iz nacionalne u ekonomsku fazu, evropska politika mora se riješiti spona neriješenih nacionalnih problema, pa i problema hrvatskoga, koji je vrlo važan u austrijskom i balkanskom pitanju. Uskrs Lazara talijanskog, grčkog, rumunjskog, srpskog i bugarskog, ujedinjenje Njemačke i mirno odjeljenje Norveške od Švedske, neuspjelost najvećih tiranija, da slome duh poljski, češki, irski, finski i mađarski jamče nam, da se nalazimo u vremenu sveopćeg evropskog narodnog oslobođenja.

Prema Misli i pogledi A. G. Matoša, 1955.